Νεοοθωμανισμός και οι Επιπτώσεις του στις Ελληνοτουρκικές Σχέσεις

Aντιστράτηγος ε.α Καναβάκης Εμμανουήλ



Η έννοια του όρου νεοοθωμανισμός εμφανίσθηκε τις τρεις τελευταίες δεκαετίες και είναι διεθνώς πολιτικά και επιστημονικά αποδεκτός. Ο νεοοθωμανισμός εκφράζει τη στρατηγική και την εξωτερική πολιτική της σύγχρονης Τουρκίας. Αποτελεί φυσική εξέλιξη του κεμαλισμού, ο οποίος διαμορφώθηκε τη δεκαετία του1920, ταυτόχρονα με τη συγκρότηση του Τουρκικού κράτους. Ο κεμαλισμός έθεσε ως μόνο και κύριο στόχο, τη συγκρότηση και συνοχή του κράτους. Από τη δεκαετία του 1970 ο κεμαλισμός αναθεωρεί το δόγμα του και διαμορφώνει μια νέα στρατηγική, η οποία αποσκοπεί στην κατάκτηση ενός κυρίαρχου ρόλου στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα. Η νέα αυτή στρατηγική απορρέει από τη θεωρία και το δόγμα του νεοοθωμανισμού, ο οποίος μεταβάλλει τις ισορροπίες του πολιτικού συστήματος και καθορίζει φιλόδοξους στόχους στην εξωτερική πολιτική.
Αφετηρία και σημείο αναφοράς του νεοοθωμανισμού είναι η πρώην οθωμανική αυτοκρατορία, της οποίας την ισχύ και την γεωγραφική έκταση χρησιμοποιεί ως ορόσημο για τον καθορισμό των στόχων του. Βασικοί στόχοι του νεοοθωμανισμού είναι η αύξηση της εθνικής ισχύος της Τουρκίας και η κατάκτηση κυρίαρχου ρόλου στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα. Η νεοοθωμανική εξωτερική πολιτική διαμορφώνεται και εξελίσσεται σε δύο κυρίους άξονες. Ο ένας οδηγεί στη δύση και ο άλλος στον ισλαμικό κόσμο.
Ο νεοοθωμανισμός μέχρι σήμερα δεν αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας, μελέτης, ανάλυσης, επεξεργασίας και κατανόησης ιδιαίτερα στη χώρα μας, διότι θεωρήθηκε ότι αποτελεί μια απλή πολιτική διακήρυξη ή μια αποσπασματική εξαγγελία, που δεν έχει σημαντικά περιθώρια υλοποίησης στη σύγχρονη εποχή.
Οι κλιμακούμενες προκλήσεις και διεκδικήσεις της Τουρκικής νεοοθωμανικής πολιτικής εις βάρος της Ελλάδας, έχουν δημιουργήσει ανησυχία και σοβαρούς προβληματισμούς στην κοινή γνώμη της χώρα μας Η ανάλυση και ο προσδιορισμός των επιπτώσεων του νεοοθωμανισμού, αποτελεί επιτακτική ανάγκη και καθήκον ιδιαίτερα για όσους διαθέτουν εθνική ευαισθησία.
Ο Σύνδεσμος μας αταλάντευτα ταγμένος στην υπηρεσία της εθνικής άμυνας και του εθνικού προβληματισμού, οργάνωσε τη σημερινή ημερίδα, προκειμένου να συμβάλλει στην καλύτερη γνώση του θέματος. Η παρουσία μου στο βήμα του Συνδέσμου έχει ως σκοπό να αποτυπώσει τις πραγματικές διαστάσεις του θέματος, να προσδιορίσει τις ενδεχόμενες απειλές και να καταθέσει απόψεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων.

Κύρια Ιδεολογικά Χαρακτηριστικά του Νεοοθωμανισμού

Ο νεοοθωμανισμός ως πολιτική θεωρία και δόγμα αντιπροσωπεύει μια σύγχρονη ισλαμική αντίληψη και ένα φιλόδοξο εθνικισμό με φιλοδυτικό προσανατολισμό, ο οποίος επιδιώκει τη συνεργασία με τη δύση, ενώ παράλληλα διεκδικεί τη διείσδυση στον ισλαμικό κόσμο. Με βάση την ετυμολογία της λέξεως, νεοοθωμανισμός είναι μια νέα στρατηγική, η οποία είναι συνδεδεμένη με το οθωμανικό παρελθόν. Η σύνδεση της στρατηγικής αυτής με την πρώην οθωμανική αυτοκρατορία οδηγεί εύκολα στο συμπέρασμα, ότι πρόκειται για μια πολιτική, που παράγει αλυτρωτισμό, εδαφικές διεκδικήσεις και ηγεμονισμό.
Εμφανίσθηκε το 1974 με την αναθεώρηση της πολιτικής της εσωστρέφειας, που επέβαλε ο κεμαλισμός και την υιοθέτηση μιας επιθετικής εξωτερικής πολιτικής, που συνοδεύθηκε από σειρά διεκδικήσεων εις βάρος της Ελλάδας και κατέληξε με την εισβολή στην Κύπρο. Αργότερα κατά τη δεκαετία του 1990 εμφανίσθηκε ο ισλαμιστής και σημερινός ΥΠΕΞ Νταβούτογλου, ο οποίος διατύπωσε τη θεωρία του νεοοθωμανισμού, η οποία και στηρίζεται στις απόψεις, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του «Το στρατηγικό βάθος και η διεθνής θέσης της Τουρκίας». Ο όρος «στρατηγικό βάθος» παραπέμπει στο χρονικό βάθος και το γεωγραφικό βάθος της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το χρονικό βάθος έχει σχέση με τη χρονική διάρκεια και το γεωγραφικό με τη γεωγραφική έκταση της αυτοκρατορίας.
Ο Νταβούτογλου χαρακτηρίζεται ως αρχιτέκτονας και θεωρητικός εμπνευστής του νεοοθωμανισμού και η επιρροή του είναι καθοριστική στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Είναι πολιτικός επιστήμονας με έντονη θρησκευτική συνείδηση και διετέλεσε καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Μπαχτσέ Σεχίρ της Τουρκίας και το ισλαμικό πανεπιστήμιο της Μαλαισίας. Διαθέτει ευρύτατο φάσμα γνώσεων, συγκροτημένη επιστημονική σκέψη και ένα φιλόδοξο όραμα για ρόλο της χώρας του στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα. Ο Ερντογάν και ο Γκιούλ πρωθυπουργός και πρόεδρος αντίστοιχα, τον αποκαλούν δάσκαλο, ενώ ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα Μαρκ Πάρις τον χαρακτήρισε Κίσιγκερ της Τουρκίας.
Ο νεοοθωμανισμός επανέφερε στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας το θρησκευτικό παράγοντα τον οποίο είχε απομονώσει και περιθωριοποιήσει ο κεμαλισμός. Η θρησκεία είναι συστατικό στοιχείο της θεωρίας του νεοοθωμανισμού, διότι ενισχύει την εθνική συνοχή, υπηρετεί τον εθνικισμό, ενισχύει το αίσθημα ανωτερότητας του Τούρκου και τροφοδοτεί τον λαό με ψυχικές δυνάμεις, για την οικοδόμηση της εθνικής ισχύος, της επέκτασης των συνόρων και την απόκτηση κυρίαρχου ρόλου στο παγκόσμιο σύστημα. Για τον Τούρκο, ο οποίος λόγω ιδιοσυγκρασίας είναι μοιρολάτρης και θρησκόληπτος, η θρησκεία αποτελεί αδιαμφισβήτητο στοιχείο της προσωπικότητας του.
Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί, ότι υπήρξε ιστορικός συμβιβασμός κεμαλισμού και ισλαμισμού, με νέα δεδομένα και όρια στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας. Προηγήθηκε βέβαια από το Τουρκικό ισλάμ η απόρριψη του μανδύα του φονταμενταλισμού και της εχθρικής στάσης έναντι της δύσεως, η υιοθέτηση της μετριοπάθειας και η αποδοχή της ένταξης της χώρας στην Ε Ε. Οι ΗΠΑ και γενικότερα η δύση στηρίζουν τον συμβιβασμό και τη σύμπραξη ισλαμιστών και κεμαλιστών, επειδή εξυπηρετεί τα στρατηγικά τους συμφέροντα.
Επιπλέον η εισαγωγή του ισλαμικού παράγοντα στο πολιτικό σύστημα και την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έγινε επιπλέον για να ικανοποιήσει ένα κοινωνικό αίτημα και για να επιτευχθεί η διείσδυση στον ισλαμικό κόσμο, στα πλαίσια των νέων γεωπολιτικών εξελίξεων. Οι ΗΠΑ και γενικότερα η δύση επιθυμούν την επαναπροσέγγιση του ισλσμικού κόσμου, για να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία και να συμμετέχουν στην εκμετάλλευση των ενεργειακών του αποθεμάτων. Η επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ Ομπάμα στους πρώτους μήνες της θητείας του στην Άγκυρα αποδεικνύει την αναβάθμιση των διμερών σχέσεων και τον ζωτικής σημασίας ρόλο της Τουρκίας για τα Αμερικανικά συμφέροντα. Στρατηγικοί αναλυτές εκτιμούν, ότι η Τουρκία αποτελεί την γέφυρα συνεργασίας με τον ισλαμικό κόσμο και αξιόπιστο υποστηρικτή των στρατηγικών συμφερόντων της δύσης.
Ο θεσμός του προέδρου της Δημοκρατίας υπήρξε το τελευταίο σημείο, όπου ο κεμαλισμός υπέστη δεινή δοκιμασία, διότι το θεωρούσε αδιαπραγμάτευτο προπύργιο του κοσμικού προσανατολισμού του κράτους. Η εκλογή του σημερινού προέδρου Γκιούλ στο προεδρικό αξίωμα ήταν μια ανεπιθύμητη εξέλιξη για τους κεμαλιστές. Οι εκδηλώσεις συμπαράστασης των ισλαμιστών υπέρ του Γκιούλ, χαρακτηρίσθηκαν από τις εισαγγελικές αρχές ως αντικαθεστωτικές και υπήρξε κίνδυνος να τεθεί εκτός νόμου ο Ερντογάν και το κυβερνόν κόμμα. Καταλυτική υπήρξε η παρέμβαση της Ε Ε, αλλά και η προειδοποίηση των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να επιτευχθεί άλλος ένας συμβιβασμός των δύο ρευμάτων. Παρά το γεγονός, ότι αυτή η εξέλιξη θεωρείται από πολιτικούς παρατηρητές ως νίκη των ισλαμιστών, στην πραγματικότητα ο κεμαλισμός αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ευέλικτος και σύγχρονος ρυθμιστής, αλλά και αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του πολιτικού συστήματος. Οι αλλαγές έρχονται, όταν εμφανίζονται οι κατάλληλοι άνθρωποι την κατάλληλο στιγμή.
Η κεμαλική αντίληψη περί ισχυρού κράτους διατηρείται στη φιλοσοφία του νεοοθωμανισμού, διότι ενσαρκώνει την ιδέα του έθνους και εγγυάται την υπαρξιακή του συνέχεια. Η Τουρκία συγκροτείται από ένα μωσαϊκό 72 εθνοτήτων, με κυρίαρχη την Κουρδική μειονότητα, οι οποίες υφίστανται ασφυκτικές πιέσεις από τις κρατικές εξουσίες, διότι θεωρούνται ως εν δυνάμει απειλές για την συνοχή του κράτους. Η σύνδεση της έννοιας του κράτους με το οθωμανικό παρελθόν, προσδίδει βαρύτητα στην εθνική ισχύ και προσδιορίζει το όραμα της μεγάλης και ισχυρής Τουρκίας.
Το ισχνό οικονομικό εισόδημα, το χαμηλό πνευματικό επίπεδο, η έλλειψη υποδομών υγείας και πρόνοιας και η εκρηκτική πληθυσμιακή αύξηση, διαμορφώνουν ένα δύσκολο και προβληματικό βιοτικό επίπεδο, το οποίο δημιουργεί και συντηρεί κοινωνικές τριβές και αντιθέσεις. Κάθε χρόνο προστίθεται στον πληθυσμό της Τουρκίας ένα εκατομμύριο ψυχές και εκτιμάται ότι με το σημερινό ρυθμό αύξησης ο πληθυσμός της Τουρκίας θα ανέλθει το 2020 σε εκατό εκατομμύρια.
Παράλληλα οι συχνές εμφανείς ή αφανείς συγκρούσεις κεμαλιστών και ισλαμιστών, συνδυαζόμενες με τα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, δημιουργούν ένα αρνητικό κλίμα το οποίο από τον πολιτισμένο και δημοκρατικό κόσμο χαρακτηρίζεται ως υπανάπτυξη και οπισθοδρόμηση. Το εκρηκτικό αυτό μίγμα όμως κατάλληλα καθοδηγούμενο από φιλόδοξες ηγεσίες μεταμορφώνεται σε ισχυρό παράγοντα επεκτατισμού. Κατά τον Μακιαβέλι την αδιάκοπη επέκταση της Ρώμης προκάλεσαν οι συνεχείς διενέξεις πληβείων και πατρικίων. Κατά συνέπεια ο νεοοθωμανισμός εκμεταλλεύεται και αξιοποιεί το συγκρουσιακό κλίμα που επικρατεί στο εσωτερικό της χώρας για την υλοποίηση των στόχων του.
. Πρώτος εκφραστής του νεοοθωμανισμού ήταν ο Οζάλ πρωθυπουργός και πρόεδρος της Τουρκίας στη δεκαετία του 1980. Η δυναμική όμως μετάλλαξη του νεοοθωμανισμού συνδέεται με την άνοδο στην πρωθυπουργία του Ερντογάν, ο οποίος διατηρεί διαύλους επικοινωνίας και έχει εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη της δύσης. Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί, ότι ο Ερντογάν έγινε δεκτός στο Λευκό Οίκο το 2002 αμέσως μετά την εκλογική νίκη του κόμματος του και πριν αναλάβει την πρωθυπουργία.

Ο Ρόλος του Στρατού στη Νεοοθωμανική Εποχή

Ο στρατιωτικός παράγων διεδραμάτησε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση και υλοποίηση του νεοοθωμανισμού. Ο ΥΠΕΞ Νταβούτογλου ως πολιτικός επιστήμονας χρησιμοποίησε την επιστημονική του σκέψη, για να διατυπώσει τη θεωρία του νεοοθωμανισμού
Η Τουρκία αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία κράτους, όπου οι Ε Δ αποτελούν τον ισχυρότερο παράγοντα, ο οποίος προσδιορίζει και ελέγχει την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. Το στοιχείο αυτό είναι τεκμηριωμένο, ότι αποτελεί κοινό γνώρισμα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και της κεμαλικής Τουρκίας. Διαχρονικά και ανεξάρτητα από τις οποιεσδήποτε γεωπολιτικές ανακατατάξεις, ο ρόλος του στρατεύματος παραμένει καταλυτικός και κυρίαρχος θεσμός στη σύγχρονη Τουρκία. Ο στρατός κατέχει το θεσμικό ρόλο του εγγυητή του κράτους, ο οποίος αποτελεί αδιαπραγμάτευτη επιταγή και κληρονομία του ιδρυτή Κεμάλ Ατατούρκ. Ο ρόλος αυτός παρά τις οποιεσδήποτε κρίσεις ή συγκρούσεις διατηρείται και στη νεοοθωμανική εποχή.
Οι παραχωρήσεις του κεμαλισμού και η προσαρμογή του στις απαιτήσεις και τα πολιτικά δεδομένα της δύσης, δεν συνεπάγεται την πλήρη απομάκρυνση του στρατού από την πολιτική. Αντίθετα η δύση φαίνεται να επιθυμεί τη διακριτική εποπτεία του πολιτικού συστήματος από το στρατό, διότι αυτό αποτελεί εγγύηση και παράλληλα χαλιναγώγηση της ισχυρής πλειοψηφίας των ισλαμιστών, για την αποφυγή μιας ενδεχόμενης μετάβασης της Τουρκίας σε ένα θεοκρατικό καθεστώς. Είναι γνωστό, ότι υπήρξαν ακραία φαινόμενα και στα δύο πολιτικά ρεύματα. Η οργάνωση ΕΡΚΕΝΕΓΚΟΝ, που συγκρότησαν ακραίοι εθνικιστές των Ε Δ, αλλά και ακραίοι ισλαμιστές που επεδίωξαν την ανατροπή της κυβερνήσεως. Όλοι εντοπίσθηκαν και οδηγηθήκαν στη δικαιοσύνη, όπου καταδικάσθηκαν.
Ο Τουρκικός στρατός σήμερα έχει εγκαταλείψει τις πραξικοπηματικές επεμβάσεις και τη βίαιη ανατροπή των κυβερνήσεων, διότι οι πρακτικές αυτές υπονομεύουν το κύρος της χώρας, αλλά και το θεσμικό ρόλο των Ε Δ. Επιβεβαίωση αποτελεί το γεγονός, ότι το 1997 ο ισλαμιστής πρωθυπουργός Ερμπακάν απομακρύνθηκε από την εξουσία με παρασκηνιακό τρόπο, χωρίς να εμφανισθεί στους δρόμους ο στρατός. Η νέα παρεμβατική τακτική, που έχει υιοθετήσει το κεμαλικό διευθυντήριο είναι εξ ίσου αξιόπιστη και αποτελεσματική. Η μακρόχρονη παρουσία στην πολιτική σκηνή και την πρωθυπουργία του ισλαμιστή Ερντογάν και η άνοδος για πρώτη φορά στο προεδρικό αξίωμα ισλαμιστή, του πρώην πρωθυπουργού Γκιούλ, αποδεικνύει τον εκσυγχρονισμό και την έντεχνη διαχείριση της εξουσίας από το κεμαλικό διευθυντήριο και κατ’ επέκταση από το στρατό.
Ο ενεργός ρόλος και η παρουσία του στρατού στο πολιτικό σύστημα της χώρας διακυρήχθηκε και επιβεβαιώθηκε με τον πλέον εύγλωττο τρόπο την 30η Αυγούστου 2009 κατά την επέτειο της «εορτής της νίκης», απότον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Ιλκέρ Μπασμπούγ. Μετά την κατάθεση στεφάνου στο μαυσωλείο του Ατατούρκ έγραψε στο βιβλίο συγχαρητηρίων τα εξής: «Τα βασικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας της Τουρκίας που ίδρυσες, η αδιαίρετη ενότητα του κράτους και του έθνους και η μεγάλη αγάπη προς τον Ατατούρκ , θα ζουν αιώνια». Επίσης στην ομιλία του στον ίδιο εορτασμό ανέφερε τα εξής: «Οι Τουρκικές Ε Δ πάντοτε στάθηκαν προστάτης και υποστηρικτής της δημοκρατίας, που μας εμπιστεύθηκαν και της δομής του κράτους μας, ως εθνικό, ενιαίο και κοσμικό. Έτσι θα είναι και στο εξής». Μέχρι σήμερα κανένα πολιτικό κόμμα ή μεμονωμένος πολίτης της Τουρκίας αμφισβήτησε ή εναντιώθηκε σε αυτές τις ιδέες και σκέψεις του αρχηγού ΓΕΕΘΑ.
Ο ανωτέρω εορτασμός υπήρξε ιδιαίτερα εντυπωσιακός, διότι πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 8.881 ανδρών, ενώ κατά το 2008 4.000 άνδρες. Ανάλογος εορτασμός έγινε στην Κύπρο και το Αζερμπαϊζάν.
Η ισχυρή παρουσία του στρατιωτικού παράγοντα στο πολιτικό σύστημα, επιβεβαιώνεται από τη σχεδίαση και την εξέλιξη του εξοπλιστικού προγράμματος των Ε Δ, σε περίοδο σοβαρής οικονομικής κρίσεως. Προ τριμήνου περίπου ο ΥΦΕΘΑ Μπαγιάρ επισκέφθηκε το εργοστάσιο της εταιρείας REYTHEON στις ΗΠΑ, για την αγορά σύγχρονου πυραυλικού συστήματος, ενώ στη συνέχεια επισκέφθηκε το εργοστάσιο της Ρωσικής εταιρείας, που κατασκευάζει τους πυραύλους S-400. Επίσης μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους θα επισκεφθεί το εργοστάσιο αντίστοιχης Κινεζικής εταιρείας. Η αγορά του Αμερικανικού πυραυλικού συστήματος δεν εγκρίθηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα. Είναι προφανές ότι, όταν οι εξοπλιστικές δαπάνες δεν περικόπτονται και τα έξοδα για εορτές και τελετές διπλασιάζονται ο προϋπολογισμός των Τουρκικών Ε Δ δεν αντιμετωπίζει περιορισμούς από την κυβέρνηση. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια διεθνή πρωτοτυπία και χαρακτηριστικό δείγμα της ανεξάρτητης παρουσίας στη δομή και λειτουργία του κράτους.
Η απάντηση, μετά τα προαναφερθέντα, στο ερώτημα αν στη νεοοθωμανική εποχή διατηρεί ο στρατός το θεσμικό του ρόλο στο πολιτικό σύστημα, είναι εύκολη και προφανής.

Επιτεύγματα και Απολογισμός της Νεοοθωμανικής Εξωτερικής Πολιτικής

Ο νεοοθωμανισμός δημιούργησε σημαντική ώθηση και δυναμική στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία έχει αποβάλλει την εσωστρέφεια και επιδεικνύει εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής και εκμετάλλευσης των νέων γεωστρατηγικών δεδομένων. Η Τουρκική εξωτερική πολιτική εμφανίζεται εκλεπτυσμένη, δυναμική, πολυδιάστατη, συντονισμένη και με οργανωμένο σχέδιο δράσης. Ειδικότερα η Τουρκία έχει ενεργό παρουσία σε διεθνές επίπεδο και διαδραματίζει φιλειρηνικό και διαμεσολαβητικό ρόλο, αναπτύσσει πολυδιάστατες πρωτοβουλίες και δημιουργεί συμπληρωματικές παρεμβάσεις για την υποστήριξη της πολιτικής των χωρών της δύσεως. Η επιτυχημένη διεθνής παρουσία έχει αυξήσει σημαντικά το γεωπολιτικό της βάρος και έχει αποκτήσει το ρόλο μιας εν δυνάμει περιφερειακής δύναμης. Αποτέλεσμα της γεωστρατηγικής αναβάθμισης αλλά και της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης ήταν η ένταξη της στην ομάδα των είκοσι αναπτυσσομένων χωρών (G 20).
Η κατάσταση κατά περιοχή έχει ως εξής:
Μ. Ανατολή
Η Τουρκία επέτυχε να αποκαταστήσει πρόσφατα τις σχέσεις της με τη Συρία μετά από μεγάλη περίοδο ψυχρότητας. Η αναθέρμανση των σχέσεων συνοδεύθηκε από την υπογραφή συμφωνιών οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας και κατάργησης των προξενικών θεωρήσεων. Την περασμένη άνοιξη πραγματοποιήθηκε κοινή στρατιωτική άσκηση μικρής κλίμακας, ενώ το επόμενο έτος θα διεξαχθεί κοινή άσκηση μεγάλης κλίμακας στο Συριακό έδαφος. Παράλληλα η Τουρκία ενδιαφέρθηκε να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο για την εξομάλυνση των σχέσεων Συρίας-Ισραήλ.
Η ανάπτυξη των διμερών σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ από τη δεκαετία του 1990 δεν επηρέασαν αρνητικά τις σχέσεις της με τον Αραβικό και ισλαμικό κόσμο. Αντίθετα ενίσχυσε τις σχέσεις της με τους Παλαιστινίους και ο αρχηγός της Χαμάς επισκέφθηκε την Άγκυρα. Οι κεμαλιστές εμπνέουν εμπιστοσύνη στο Ισραήλ, ενώ οι κεμαλιστές τον ισλαμικό κόσμο. Η στρατιωτική συνεργασία των δύο χωρών είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη και περιλαμβάνει τη διεξαγωγή κοινών ασκήσεων των τριών κλάδων των Ε Δ, ενώ ο τομέας της πολεμικής βιομηχανίας παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον για κοινή δράση. Η ακύρωση τον περασμένο Οκτώβριο από την Τουρκία της άσκησης «Αετός της Ανατολίας», παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ είχε μεταφέρει τα απαραίτητα υλικά και εφόδια στο αεροδρόμιο του Ικονίου, δημιούργησε σοβαρή κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών. Αν και οι δύο χώρες επικαλέσθηκαν δευτερεύοντα θέματα ως αίτια της κρίσεως, η κύρια πηγή του προβλήματος είναι η μη παράδοση από το Ισραήλ των κατασκοπευτικών αεροσκαφών HERON, τα οποία είχε αγοράσει η Τουρκία και έπρεπε να παραδοθούν εντός του Οκτωβρίου 2009. Ο ΥΕΘΑ του Ισραήλ Μπάρακ υποβάθμισε το γεγονός και το χαρακτήρισε ως μέρος «μιας διακύμανσης» στις διμερείς σχέσεις. Η διμερής συνεργασία, σύμφωνα με δηλώσεις των εκατέρωθεν αξιωματούχων, παραμένει αρραγής και οι δεσμοί είναι σημαντικοί και στρατηγικής σημασίας.
Καύκασος
Η Τουρκία εφαρμόζει ισορροπημένη και προσεκτική εξωτερική πολιτική, για να μη δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις της με τη Ρωσία. Για το σκοπό αυτό η Τουρκία απέφυγε να καταδικάσει τη Ρωσική επέμβαση στο έδαφος της Γεωργίας. Η περιοχή του Καυκάσου είναι προνομιακός χώρος για την Τουρκία, λόγω εγγύτητας αλλά και διότι οι πληθυσμοί των κρατών είναι τουρκογενείς, εξαιρουμένης της Αρμενίας. Για την ανάπτυξη της συνεργασίας με τα κράτη του Καυκάσου η Τουρκία έχει δημιουργήσει το «Συμβούλιο Συνεργασίας Τουρκικού Κόσμου» με μόνιμη έδρα της γραμματείας του «συμβουλίου» στην Κων/πολη. Τον περασμένο Οκτώβριο πραγματοποιήθηκε η 9η σύνοδος του υπόψη συμβουλίου σε επίπεδο αρχηγών κρατών στο Αζερμπαϊζάν, κατά την οποία αποφασίσθηκε η περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας με συγκεκριμένα μέτρα. Η υπογραφή τον περασμένο Οκτώβριο στη Γενεύη συμφωνίας Τουρκίας-Αρμενίας για την αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων είναι μια σημαντική εξέλιξη, όχι μόνο για τις δύο χώρες, αλλά και για τις ΗΠΑ, οι οποίες εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους με την παρουσία της ΥΠΕΞ Κλίντον. Οι ΗΠΑ έχουν επιθυμούν το έδαφος της Αρμενίας ως εναλλακτική λύση για τη διέλευση των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου του Καυκάσου, σε περίπτωση κρίσης στις σχέσεις Ρωσίας-Γεωργίας.
Βαλκανική
Η Βαλκανική αποτελεί χώρο ζωτικού ενδιαφέροντος για τα συμφέροντα της Τουρκίας, διότι αποτελεί τη γέφυρα με την Ευρώπη. Η «εισβολή» στα Βαλκάνια γίνεται με τη χρήση της ισλαμικής και οθωμανικής ταυτότητας. Η Τουρκία επιδιώκει μεθοδευμένα να αφυπνίσει τις μουσουλμανικές- Τουρκικές μειονότητες της Βαλκανικής και να τις επανασυνδέσει με το οθωμανικό παρελθόν.
Με τη ΦΥΡΟΜ διατηρεί στενές σχέσεις οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας. Τον περασμένο Οκτώβριο ο πρόεδρος της ΦΥΡΟΜ Ιβάνοφ επισκέφθηκε την Άγκυρα για να εξασφαλίσει υποστήριξη για τα εθνικά της θέματα. Κατά την επίσκεψη ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε, ότι η χώρα του θα υπερασπίζει τα συμφέροντα της ΦΥΡΟΜ στο ΝΑΤΟ.
Η Αλβανία αποτελεί προτεκτοράτο της Τουρκίας, λόγω της πολυδιάστατης συνεργασίας, που έχει αναπτυχθεί, αλλά και της μόνιμης στρατιωτικής παρουσίας στη χώρα. Έχει αναλάβει την αναδιοργάνωση του Αλβανικού στρατού σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ, την αναβάθμιση μιας ναυτικής βάσης και της σχολής του ναυτικού, τον εκσυγχρονισμό αεροδρομίου, την εκπαίδευση των Ε Δ και την δημιουργία βάσεως συντηρήσεως πολεμικών αεροσκαφών. Το1994 η Αλβανία έγινε μέλος των χωρών της « ισλαμικής διάσκεψης», με πρόταση της Τουρκίας.
Η Βουλγαρία αποτελεί χώρα ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος, διότι έχει κοινά σύνορα και επιπλέον η Τουρκική μειονότητα του ενός εκατομμυρίου, αποτελεί τη γέφυρα συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Η μειονότητα έχει ισχυρή και αυτόνομη εκπροσώπηση στη Βουλγαρική βουλή καθώς και συμμετοχές στις κυβερνήσεις.
Η Βοσνία έχει αναπτύξει στενές σχέσεις στον οικονομικό και στρατιωτικό τομέα με την Τουρκία, λόγω της μουσουλμανικής εθνότητας την οποία έχει, αλλά και της ανάγκης να εξασφαλίσει βοήθεια για την επιβίωση της. Η Κροατική και Σερβική εθνότητα έχουν κράτη συγγενικά, την Κροατία και τη Σερβία αντίστοιχα, ενώ η μουσουλμανική δεν έχει. Για τον σκοπό αυτό ανακύρηξε την Τουρκία μητέρα πατρίδα.
Το Κοσσυφοπέδιο επίσης αποτελεί χώρα αμέσου ενδιαφέροντος, λόγω της Τουρκικής μειονότητας που βρίσκεται. στην περιοχή Πριζρένης (Πρίζρεν), η οποία αριθμεί 10.000 πληθυσμό και κατά την Τουρκία 60.000. Η Τουρκία παρέχει οικονομική βοήθεια και κάθε είδους υποστήριξη στο Κοσσυφοπέδιο, λόγω θρησκευτικής συγγενείας. Οι σημαίες που χρησιμοποιήθηκαν για τον εορτασμό της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου κατασκευάσθηκαν στην Τουρκία και μεταφέρθηκαν με Τουρκικό αεροσκάφος 24 ώρες πριν στην Πρίστινα.
Κουρδικό
Η Τουρκική κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε φιλοκουρδικές μεταρρυθμίσεις και έχει θέσει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο σχέδιο με την επωνυμία «δημοκρατικό άνοιγμα». Το σχέδιο επιτρέπει την επιστροφή των Κούρδων ανταρτών και αμάχων από το Ιράκ και την ένταξη τους στις Τουρκικές κοινωνίες. Αν και η ηγεσία των Κούρδων έχει απορρίψει την έκκληση της Τουρκίας για επιστροφή και ειρηνική συμβίωση, την πρώτη ημέρα εφαρμογής του σχεδίου (στα μέσα Οκτωβρίου 2009) διήλθαν τα σύνορα 34 άτομα από τα οποία 6 άνδρες και 28 γυναικόπαιδα. Τα συνθήματα ιδιαίτερα δελεαστικά όπως «αυτή τη γη θα τη μοιραστούμε, για να ζήσομε ειρηνικά όπως στο παρελθόν.) Η Τουρκία εκτιμά, ότι με την πολιτική αυτή θα επιτύχει τη διάλυση του ΡΚΚ και θα κλείσει μια σοβαρή πληγή, η οποία προκάλεσε 45.000 νεκρούς από το 1984 και τεράστια οικονομική επιβάρυνση.
Κυπριακό
Η Τουρκία τηρεί αδιάλλακτη στάση και βασικός στόχος της είναι η αποσύνδεση του Κυπριακού από το θέμα της εντάξεως στην Ευρώπη. Από το βήμα της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Τούρκος πρωθυπουργός ανέφερε, ότι μέχρι το τέλος του 2009 είναι δυνατή η εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό, έχοντας βέβαια υπόψη του, την αξιολόγηση της χώρας του τον προσεχή Δεκέμβριο από το συμβούλιο κορυφής της Ε Ε . Παράλληλα υποστήριξε, ότι η Ευρώπη δεν πρέπει να αναμειχθεί στην επίλυση του Κυπριακού και ζήτησε ο ρόλος των ΗΠΑ και του ΟΗΕ να καταστεί περισσότερο ενεργός και να καθορισθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Επιπλέον κατά την παρούσα περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη με αμείωτους ρυθμούς, το σχέδιο ενίσχυσης και εκσυγχρονισμού των μηχανοκινήτων μονάδων των στρατευμάτων κατοχής παρά το γεγονός, ότι από το Σεπτέμβριο του 2008 διεξάγονται οι ενδοκοινοτικές συνομιλίες Χριστόφια –Ταλάτ. Βασικός και αδιαπραγμάτευτος στόχος της νεοοθωμανικής πολιτικής, είναι η αποδέσμευση του κυπριακού από την ενταξιακή πορεία και η επίλυση του κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου με γεωπολιτικούς όρους, όπου η χώρα μας υπολείπεται. Παράλληλα εκμεταλλεύεται τις προνομιακές σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις για ευνοϊκή επίλυση του Κυπριακού.

Ελληνισμός-Νεοοθωμανισμός

Ελληνισμός και νεοοθωμανισμός είναι δύο ανόμοια και αντίρροπα μεγέθη, με διαφορετικό πνευματικό και πολιτισμικό «βάθος», διαφορετική θρησκεία και αντίθετες επιδιώξεις και στόχους στο παγκόσμιο γεωπολιτικό πεδίο. Με αυτά τα δεδομένα η συνύπαρξη των δύο χωρών ήταν και παραμένει προβληματική. Η εμφάνιση του νεοοθωμανισμού, η οποία εκδηλώθηκε με μια σειρά διεκδικήσεων εις βάρος της Ελλάδας και την εισβολή στην Κύπρο, επιδείνωσε τις διμερείς σχέσεις και κατέστησε τη συνύπαρξη και τη συνεργασία περίπλοκη, ιδιαίτερα προβληματική και ίσως αδύνατη. Οι Τουρκικές διεκδικήσεις αυξάνονται, η επιθετικότητα κλιμακώνεται και η αδιαλλαξία ενισχύεται, ως φυσικό αποτέλεσμα της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής υπεροχής, που ισχυροποιεί τους συντελεστές ισχύος της. Είναι προφανές, ότι σε οποιαδήποτε μελλοντική Ελληνο-Τουρκική διαπραγμάτευση, βαρύνουσα σημασία υπέρ της Τουρκίας θα έχει ο ενισχυμένος ρόλος στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα.
Η ανεξέλεγκτη ροή προς τη χώρα μας του μεταναστευτικού ρεύματος των χωρών της Ασίας, με τη διευκόλυνση της Τουρκίας, εκτός του ότι δημιουργεί εκρηκτικά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, θέτει σε κίνδυνο την εθνική μας συνοχή και ασφάλεια. Η άποψη αυτή αποδεικνύεται από τη συμμετοχή των λαθρομεταναστών σε παράνομες ή εγκληματικές δραστηριότητες, ενώ πρέπει να θεωρείται βέβαια η συμμετοχής σε δίκτυα κατασκοπείας, που δρουν εις βάρος της εθνικής μας ασφάλειας. Κατά συνέπεια η λαθρομετανάστευση με βάση τα προαναφερθέντα δεδομένα, αποτελεί εκδήλωση επιθετικότητας στα πλαίσια της νεοοθωμανικής πολιτικής εις βάρος της χώρας μας, με στόχο την εξασθένηση της εθνικής μας ισχύος και ασφάλειας.
Ο επεκτατισμός και η επιθετικότητα της νεοοθωμανικής πολιτικής εις βάρος της χώρας επιβεβαιώνεται και ενισχύεται καθημερινά, με τις παραβιάσεις του θαλασσίου και εναερίου εθνικού μας χώρου. Η πρακτική αυτή εξελίσσεται στη βάση ενός σχεδίου, που έχει διττό σκοπό. Αφενός στην παγίωση της αμφισβήτησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στο Αιγαίο και αφετέρου στην κάμψη του ηθικού των Ελληνικών Ε Δ, με ταυτόχρονη δημιουργία κλίματος ανασφάλειας στον πληθυσμό και ιδιαίτερα των παραμεθορίων περιοχών.
Συμπληρωματική επιδίωξη της νεοοθωμανικής πολιτικής είναι η παραπλάνηση της κοινής γνώμης της χώρας μας με τη χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με την παρουσίαση θεμάτων της Τουρκικής επικαιρότητας και την καλλιέργεια της άποψης, ότι οι ισλαμιστές είναι περισσότερο διαλλακτικοί και ότι επιθυμούν την ειρηνική συνύπαρξη με την Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα εκδηλώνεται πράξεις επιθετικότητας και προκλήσεων στο Αιγαίο. Δυστυχώς ορισμένοι στη χώρα μας, απλοί πολίτες αλλά και με επιστημονικό υπόβαθρο και εμπειρία, υιοθετούν αυτήν την άποψη. Ενδεικτικά είναι ορισμένα από τα δημοσιεύματα όπως: «Η Τουρκία αλλάζει», «Απειλείται το κεμαλικό κατεστημένο» και «Η πολιτική Νταβούτογλου έχει ανάγκη την Ελλάδα υπό προϋποθέσεις». Αυτήν ακριβώς την άποψη επιδιώκει να διαδώσει η Τουρκία διεθνώς, δηλαδή ότι αλλάζει, εκσυγχρονίζεται και ακολουθεί τη σύγχρονη νεοοθωμανική πολιτική.
Ο ανθελληνισμός αποτελεί συστατικό στοιχείο του νεοοθωμανισμού, διότι ενσαρκώνει το όραμα της μεγάλης Τουρκίας και τον πολυεπίπεδο επεκτατισμό, που δρα εις βάρος της χώρας και αποσκοπεί στη συρρίκνωση του Ελληνισμού, του Οικουμενικού Πατριαρχείου και κατ’ επέκταση της ορθοδοξίας.. Κατά την παρούσα περίοδο κατά την οποία στη χώρα μας επιχειρείται η αναθεώρηση της εθνικής μας ιστορίας, το εκπαιδευτικό σύστημα της Τουρκίας όλων των βαθμίδων «παράγει» ανθελληνικό πνεύμα, διατηρώντας ανέπαφο το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και την ιστορία της. (Δ: Αρχική) Ουδεμία πληροφορία κυκλοφόρησε, ότι η Τουρκία αναθεώρησε την ιστορία της. Αυτή θα ήταν μια πραγματική αλλαγή, η οποία έπρεπε να προβληθεί. Το μάθημα «Κανονισμοί Διδασκαλίας Γνώσεων Εθνικής Ασφαλείας» συνεχίζει να διδάσκεται στη μέση εκπαίδευση από αξιωματικούς του Τουρκικού στρατού, οι οποίοι εισέρχονται στις αίθουσες διδασκαλίας ένστολοι. Σκοπός του μαθήματος είναι ο εθνικός φρονηματισμός των μαθητών, η ενίσχυση της ιδέας της μεγάλης Τουρκίας και η ανάλυση του θεσμικού ρόλου των Ε Δ στη λειτουργία του κράτους. Επίσης φανατισμός καλλιεργείται και μέσα από το μάθημα των θρησκευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ενδεικτικό είναι το εξής απόσπασμα «Αν αποφύγετε τον πόλεμο, ο θεός θα σας τιμωρήσει με βάσανα πυρός και θα φέρει στη θέση σας άλλο λαό».

Εκτιμήσεις - Συμπεράσματα

Ο νεοοθωμανιςμός είναι φορέας έντονου ανθελληνικού πνεύματος, επιθετικότητας και διαρκούς επεκτατισμού εις βάρος της χώρας μας. Διαθέτει σταθερό στρατηγικό προσανατολισμό και μακροπρόθεσμούς στόχους. Επιδιώκει την ανάπτυξη συνεργασίας με τις μεγάλες δυνάμεις και διεκδικεί ενεργό παρουσία στις γεωπολιτικές εξελίξεις, προκειμένου να επιδιώξει την ευνοϊκή για τα συμφέροντα της ρύθμιση των διεκδικήσεων στο Αιγαίο και το Κυπριακό.
Η νεοοθωμανική εξωτερική πολιτική στη Βαλκανική εξασφάλισε στην Τουρκία ενεργό ρόλο στην περιοχή και ανάπτυξη ιδιαίτερα στενών σχέσεων με τις όμορες χώρες των βορείων συνόρων μας, τις οποίες επηρεάζει αποφασιστικά και είναι βέβαιο ότι θα τις χρησιμοποιήσει εις βάρος μας σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσεως. Παράλληλα η Τουρκία εκμεταλλευόμενη τα ανοικτά εθνικά θέματα ή τις διεκδικήσεις αυτών των χωρών εις βάρος της Ελλάδας, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, υποδαυλίζει την επιθετικότητα τους και ενισχύει την αδιαλλαξία τους.
Η ακολουθούμενη εξωτερική πολιτική από τη χώρα μας για την αντιμετώπιση της νεοοθωμανικής επιθετικότητας της Τουρκίας, στηρίζεται στην επίκληση του διεθνούς δικαίου και στη προσφυγή στους διεθνείς οργανισμούς (ΝΑΤΟ, ΕΕ, ΟΗΕ). Η επίκληση του δικαίου και της ηθικής αποτελεί αδυναμία, ενώ η ισχύς είναι εκείνη, που διασφαλίζει τα συμφέροντα των κρατών, κατά τον Θουκυδίδη. Η κατευναστική πολιτική και οι δηλώσεις, ότι η Ελλάδα στηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην Ε Ε, δεν έχουν επιτύχει καμία αλλαγή στον σχεδιασμό και την τακτική της Άγκυρας. Η επίδειξη ψυχραιμίας, όταν δεν συνοδεύεται από δυναμικές πρωτοβουλίες και δράσεις, χαρακτηρίζεται ως αδυναμία. Οι επιλογές και τα διλλήματα για τον Ελληνισμό, υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι δύο: Ή θα υποταχθεί στις απαιτήσεις του Τουρκικού ηγεμονισμού. Ή θα αντιτάξει ένα ΟΧΙ και θα αναλάβει πρωτοβουλίες και δράσεις, για την διασφάλιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Οι πιο λαμπρές σελίδες της ιστορίας μας εγράφησαν όταν είπαμε ΟΧΙ σε φίλους και εχθρούς.