Ρομαντικός πατριωτισμός εναντίον πραγματισμού

Γράφει ο Βασίλειος Μαρκεζίνης
Ο χρόνος και ο τρόπος που επιλέγουν οι ξένοι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης, όπως η Standard & Poor’s και η Moody’s, για να ανακοινώσουν την υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας δημιουργούν την εντύπωση, σκοπίμως ή όχι, ότι εις βάρος της χώρας μας παίζονται κερδοσκοπικά παιχνίδια. Εξίσου ανησυχητική είναι η υπόθεση ότι πίσω από κινήσεις αυτού του είδους, κρύβεται ενδεχομένως μια προσπάθεια επίτασης της οικονομικής κρίσης, με απώτερο σκοπό να επακολουθήσουν και υποχωρήσεις σε εθνικά θέματα.

Εξίσου συχνά, τον τελευταίο καιρό, ακούγεται και μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιδέας, σύμφωνα με την οποία η οικονομική κρίση απειλεί την ικανότητα της χώρας μας να ακολουθήσει μιαν αποτελεσματική εξωτερική πολιτική και να διασφαλίσει τα εθνικά της συμφέροντα. Θεωρώ ότι και οι δύο ιδέες είναι διαβρωτικές για το ηθικό της χώρας μας και, συνεπώς, πολύ επικίνδυνες.

Πράγματι, καμία χώρα δεν δύναται να υπερασπιστεί τον εαυτό της εάν είναι πεπεισμένη ότι αδυνατεί να τον υπερασπιστεί. Ωστόσο, η υπεροχή του αντιπάλου ποτέ δεν αποτελεί επαρκή λόγο για να οδηγηθεί κανείς σε ένα τέτοιο συμπέρασμα: η ίδια η ιστορία των πολιτισμών αποδεικνύει περίτρανα ότι όσο πιθανή και αν μοιάζει η έκβαση ενός αγώνα, δεν είναι, εντούτοις, εξ ορισμού αναπόφευκτη. Οι μάχες του Μαραθώνα, του Γρανικού, της Αλεσίας, του Αούστερλιτς, του Στάλινγκραντ, αλλά και, πλησιέστερα σε εμάς, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και το Αλβανικό Επος αποτελούν παραδείγματα που στηρίζουν σαφώς αυτόν τον ισχυρισμό.

Οι στρατιωτικές μάχες, ωστόσο, δεν αποτελούν το μόνο είδος μάχης που μπορεί να κερδηθεί παρά τις ενάντιες πιθανότητες. Πολύ πρόσφατα, η Ιρλανδία και η Τσεχία απέδειξαν ότι οι μικροί αγωνιστές μπορούν να κερδίσουν διπλωματικές μάχες εναντίον των απείρως ισχυρότερων «φίλων» τους, όταν μπορούν να τους πείσουν ότι, σε τελευταία ανάλυση, έχουν και οι ίδιοι συμφέρον να στηρίξουν τον αγώνα τους. Με λίγα λόγια, δεν υπάρχουν ανέφικτες νίκες, παρά μόνον άτολμοι ή υποχωρητικοί ηγέτες. Η Ελλάδα όμως δεν έχει περιθώριο για κανένα από αυτά τα δύο είδη ηγέτη.

Ας αρχίσουμε, λοιπόν, να σκεφτόμαστε λιγότερο τον καθημερινό φραπέ μας, τον καταναλωτικό τρόπο ζωής μας και ας προσπαθήσουμε να ανακτήσουμε τη χαμένη μας αυτοπεποίθηση. Διότι, πολλές φορές, οι υποτιθέμενες αρετές του πραγματισμού δεν αποτελούν παρά το πρώτο βήμα πριν από την πλήρη παράδοση ή υποχώρηση. Από την άλλη πλευρά, η συγκίνηση του ρομαντικού πατριωτισμού θα μπορούσε, από κοινού με την αποφασιστικότητα και τη βοήθεια του Θεού, να μας ανοίξει τον δρόμο προς τη σωτηρία. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να ξεπεράσουμε τα οικονομικά δεινά μας· αυτός όμως είναι και ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθούμε ότι τα δεινά μας δεν θα μας οδηγήσουν σε εθνικούς συμβιβασμούς.

Ο συνδυασμός θάρρους και δημιουργικής σκέψης δεν αποτελεί πάντα την τελική απάντηση: είναι ωστόσο ο καλύτερος τρόπος που γνωρίζω προσωπικά για να βγει κανείς από ένα τέλμα. Και η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα βαθύτατο τέλμα, το οποίο οι διχασμοί, η αναποφασιστικότητα, οι κομματικές διενέξεις και οι προσωπικές φιλοδοξίες δεν μπορούν παρά να επιδεινώσουν.