Tζορτζ Σόρος, Του Αλεξη Παπαχελα

Συνάντησα τον πιο διάσημο δισεκατομμυριούχο-φιλόσοφο-κεντροαριστερό ακτιβιστή για μια συζήτηση εφολης της ύλης, η οποία διεξήχθη με περιπετειώδεις όρους. Συναντηθήκαμε στο Μουσείο της Ακρόπολης όπου ξεναγήθηκε, όπως κάθε VIP που επισκέπτεται την Αθήνα στις μέρες μας. Εντυπωσιάσθηκε από την αρχιτεκτονική του, από τα εκθέματα αλλά και από τον κόσμο που το είχε επισκεφθεί. Ο κ. Σόρος βρισκόταν στην Ελλάδα για λιγότερο από 48 ώρες και μαζί του συνεχώς ήταν ένας από τους ικανότερους Ελληνες networkers, ο Στέλιος Ζαββός.
Kαθίσαμε στο καφέ του Μουσείου με πολλή φασαρία γύρω μας, και Ελληνες επισκέπτες που διέκοπταν ενίοτε την κουβέντα για να εκφράσουν στον υπογράφοντα ενδιαφέρουσες απόψεις, είτε για την νέα κυβέρνηση είτε για τη μάχη διαδοχής στη Ν. Δ. Είμαι σίγουρος πως ορισμένοι εξ αυτών αν γνώριζαν πως ο γηραιός και λίγο απόμακρος κύριος ήταν ο Τζορτζ Σόρος μπορεί να του άνοιγαν μια κουβέντα για το Σκοπιανό ή για την παγκοσμιοποίηση. Δεν το έκαναν, αλλά το ξεκινήσαμε οι δυο μας ύστερα από ένα δεκάλεπτο «αναγνωριστικής» κουβέντας που ήταν κάτι σαν «ζέσταμα» για την υπόλοιπη συζήτηση.
Τον ενδιέφερε πολύ να ακούσει τις πρώτες εντυπώσεις από τον πρωθυπουργό κ. Παπανδρέου, τον οποίο είχε μόλις συναντήσει και με τον οποίο έχει πολλά κοινά ενδιαφέροντα. Ο κ. Σόρος δεν μιλάει πολύ, εκφράζεται λιτά και με μια βαριά κεντροευρωπαϊκή προφορά στα αγγλικά του που φέρνει κάτι από Κίσινγκερ και τους άλλους εβραϊκής καταγωγής διανοούμενους, των οποίων οι οικογένειες βρέθηκαν στην Αμερική μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρήγγειλε ένα καπουτσίνο και ένα ποτήρι νερό και περίμενε τις πρώτες ερωτήσεις που είχαν ασφαλώς να κάνουν με τη μεγάλη οικονομική κρίση.
Ο ίδιος θεωρεί ότι ουσιαστικά η κρίση έχει τελειώσει αν και θεωρεί εξαιρετικά πιθανό να υπάρξει ένας δεύτερος γύρος χρηματιστηριακού κραχ. Ομως ο κ. Σόρος πιστεύει ότι θα χρειασθεί πολύς χρόνος για να αντιληφθούμε όλοι μας τις βαθύτερες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κρίσης, γιατί απλώς δεν εκτιμά ότι «η σκόνη έχει ακόμη κάτσει». Για τον ίδιο όμως δύο πράγματα είναι βέβαια μετά την κρίση: πρώτον πως τελείωσε ο μύθος ότι οι αγορές μπορούν να αυτοδιορθώνονται και να αυτοελέγχονται χωρίς την παρέμβαση του κράτους και δεύτερον πως η ηγεμονία των ΗΠΑ δεν θα διαρκέσει για πάντα.
Για να είμαστε πιο σαφείς ο δισεκατομμυριούχος διανοούμενος κούνησε το χέρι του με έμφαση και εξήγησε πως για τον ίδιο «η ηγεμονία της Αμερικής στην παγκόσμια οικονομία τέλειωσε μια για πάντα. Μπορεί να υπάρξουν προσπάθειες να την ξανακερδίσει, αλλά είμαι βέβαιος πως η Αμερική έχει μπει σε ένα δρόμο χωρίς επιστροφή».
Τον ρωτάω πώς πήγαν οι δικές του επενδύσεις στη διάρκεια της κρίσης και κατά πόσον τελείωσε η προσωρινή του επάνοδος στην ενεργό επενδυτική δράση. Οπως κάθε υπερβολικά ευφυής 79χρονος που σέβεται τον εαυτό του, ο κ. Σόρος μού απαντά -όχι πολύ πειστικά- πως θα επανέλθει στη σύνταξη μόλις είναι βέβαιος ότι έχει τελειώσει οριστικά η οικονομική κρίση. Προσθέτει, όμως, με ιδιαίτερη υπερηφάνεια, πως δεν τα πήγε και τόσο άσχημα, καθώς οι επενδύσεις του εμφάνισαν κέρδη της τάξης του 25% τον τελευταίο χρόνο. «Νομίζω πως προστάτευσα πολύ καλά τα κεφάλαιά μου», τονίζει ο κ. Σόρος, τη θέση του οποίου είχε αναλάβει ο γιος του μέχρι να ξεσπάσει το χρηματιστηριακό και τραπεζικό τσουνάμι.
Οσο για τις γενικότερες γεωπολιτικές του προβλέψεις είναι προφανές ποιος πιστεύει ότι είναι ο μεγάλος κερδισμένος της κρίσης, αλλά και ο «παίκτης» που θα
πρωταγωνιστήσει στις εξελίξεις τις επόμενες δεκαετίες. Η Κίνα για τον κ. Σόρος χειρίσθηκε απίστευτα έξυπνα την κρίση, άντεξε η ίδια, έφτιαξε ένα καλό πακέτο αναθέρμανσης της οικονομίας και μπόρεσε να συγκρατήσει την εσωτερική της ανάπτυξη. Δεν πιστεύει το ίδιο για τη Ρωσία, παρά τον πλούτο που έχει σε πρώτες ύλες. Κυρίως γιατί δεν βλέπει τη ρωσική οικονομία να αναπτύσσεται στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών και γιατί πολλές από τις δομές εξουσίας του θυμίζουν τη σοβιετική εποχή. Παρ’ όλα αυτά προβλέπει ότι η Ρωσία θα διεκδικήσει να παίξει ρόλο μεγάλης δύναμης, χρησιμοποιώντας κυρίως ως όπλο την ενέργεια.
Για το δολάριο πάντως εκτιμά ότι θα συνεχίσει να είναι το σημείο αναφοράς του διεθνούς συστήματος, παρά το γεγονός ότι έχει εξασθενήσει σημαντικά και έχει εκδηλωθεί μια κρίση εμπιστοσύνης στα νομίσματα. Οσο όμως το κινεζικό νόμισμα είναι συνδεδεμένο με το δολάριο, η εκτίμηση του κ. Σόρος είναι ότι δεν θα υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση. Η δική του επιθυμία, την οποία όπως λέει την προωθεί με κάθε τρόπο, είναι να βρεθούν νέες παγκόσμιες συμφωνίες, ανάλογες με εκείνες του Μπρέτον Γουντς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έτσι ώστε να αποτυπώνουν καλύτερα τις νέες ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί. Και για να γίνει αυτό πιστεύει ότι ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα πρέπει να βάλει πιο πολύ τους Κινέζους στο παιχνίδι με πιο ενεργό ρόλο στο ΔΝΤ και άλλα φόρα.
O Μπαράκ Ομπάμα δεν τολμά μια γενναία ρήξη με το παρελθόν. H συζήτηση συνεχίζεται με ένα δεύτερο καπουτσίνο, μια χειραψία από τον αρχαιολόγο κ. Μάντη και τον μετρ του εστιατορίου που μας ρωτά αν θα φάμε κάτι. Σε λίγη ώρα όμως περιμένει τον κ. Σόρος ένα γεύμα στην Αθηναϊκή Λέσχη με εκπροσώπους ενός σημαντικού τμήματος του ελληνικού… ΑΕΠ, οπότε μένουμε στον καφέ.
Ο κ. Σόρος ξόδεψε περίπου 15 εκατομμύρια, από τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια που έχει, για να διώξει (κυριολεκτικώς) τον Τζορτζ Μπους το 2004 από τον Λευκό Οίκο. Αισθάνεται ανακουφισμένος που αν και δεν τα κατάφερε τότε, τον Μπους διεδέχθη ο Μπαράκ Ομπάμα. «Ηταν μια μεγάλη ανακούφιση, ήταν μεγάλη επιτυχία δική του και της αμερικανικής κοινωνίας ότι εξελέγη, προσπαθεί να κάνει τα σωστά πράγματα», τονίζει, αλλά προσθέτει «φοβάμαι όμως πως δεν τολμά μια γενναία ρήξη με το παρελθόν».
Με την κρίση και την έλευση της εποχής Ομπάμα πάντως θεωρεί ότι ο φονταμενταλισμός των αγορών, όπως τον αποκαλεί, έχει πια σβήσει για τα καλά. Πως δηλαδή ελάχιστοι πια πιστεύουν πραγματικά ότι οι αγορές μπορούν να λύσουν από μόνες τους τα προβλήματα της κοινωνίας. Από την άλλη τον εκνευρίζει πως η αμερικανική κοινωνία δεν έχει καθόλου διάθεση για τέτοιου τύπου φιλοσοφικές ή αφηρημένες συζητήσεις για το μέλλον της παγκοσμιοποίησης ή του καπιταλισμού. «Δεν τους ενδιαφέρει τίποτα αφηρημένο και δεν καταλαβαίνουν πως ο κόσμος αλλάζει μόνο με τέτοιες συζητήσεις», εξηγεί με παράπονο και διευκρινίζει πως «αυτές τις κουβέντες πολύ πιο εύκολα τις κάνω εδώ στην Ευρώπη».
Η ώρα έχει περάσει και πρέπει να κάνουμε την υπόλοιπη συνέντευξη στο αυτοκίνητο που θα τον μεταφέρει από το Μουσείο στην Αθηναϊκή Λέσχη στην οδό Πανεπιστημίου. Κάποιος μάς κερνάει τους καφέδες, χωρίς να είμαι σίγουρος ποιος, γιατί όλοι άρχιζαν να βιάζονται, περπατάμε και μπαίνουμε στο αυτοκίνητο μιλώντας για την Ελλάδα, για την οποία ομολογεί ότι δεν ξέρει πολλά εκτός μερικές από τις ιδέες του Παπανδρέου, ειδικά αυτές περί ανοιχτής διακυβέρνησης που τον βρίσκουν σύμφωνο. Από την άλλη είναι επιφυλακτικός, γιατί βλέπει ότι η Ελλάδα είναι υπερχρεωμένη και στα όρια της χρεοκοπίας και πως ο κ. Παπανδρέου έχει κληρονομήσει πολλές προκλήσεις που δεν αντιμετωπίσθηκαν από τους προκατόχους του. Τον θεωρεί άνθρωπο με φρέσκες ιδέες και όρεξη για δουλειά.
Δεν θα μπορούσα βεβαίως να μην τον ρωτήσω για τη σχέση του με τα Σκόπια, αφού μάλιστα κάποιος στην εφημερίδα με είχε ρωτήσει την προηγούμενη μέρα «μα ο Σόρος Σκοπιανός δεν είναι»; Δεν είναι και εξηγεί πως αναμείχθηκε στο θέμα γιατί ήταν αντίθετος με το ελληνικό εμπάργκο και πως έχει ο ίδιος ασκήσει την επιρροή του στην κυβέρνηση των Σκοπίων για να βρεθεί ένας λογικός συμβιβασμός με την Ελλάδα. Εκτιμά ότι ο κ. Παπανδρέου θα κάνει ό, τι μπορεί για να λύσει το πρόβλημα και μέσω Ε. Ε. αν και βρίσκει πολύ υπεραισιόδοξη τη φιλοδοξία του να μπουν όλα τα Βαλκάνια στην Ε. Ε. έως το 2014.
Το αυτοκίνητο κινείται πολύ αργά μέχρι ένα σημείο και μετά, βέβαια, κολλάει, παγώνει. Μια διαδήλωση έχει κόψει το κέντρο της Αθήνας στα δύο και οι τροχονόμοι σταματούν τα αυτοκίνητα στην αρχή της Αμαλίας. Αρχίζει ένας γύρος τηλεφωνημάτων για να βρεθεί τρόπος να τον πάρει ένα αυτοκίνητο αργότερα από το ξενοδοχείο του και να τον πάει στο αεροδρόμιο και εκφράζει ανησυχία για το αν θα καταφέρει να φύγει. «Μα δεν έχετε νέα κυβέρνηση και διαδηλώνουν ήδη»; ρωτά καθώς περιμένουμε υπομονετικά μήπως και ανοίξει ο δρόμος. Του εξηγείται η ελληνική πραγματικότητα και το πρόβλημα των σταζιέρηδων που διαδήλωναν εκείνη την ημέρα.
Τον ρωτάω γιατί αποφάσισε να δώσει τα χρήματα σε φιλανθρωπικά έργα και γιατί ασχολείται τόσο πολύ με την πολιτική επιστήμη, τη φιλοσοφία, τα οικονομικά. Ως προς τη φιλανθρωπία η εξήγηση είναι σχετικά απλή, το γεγονός ότι έχει πολύ περισσότερα λεφτά από όσα θα χρειασθεί ο ίδιος ή πολλές γενιές Σόρος στο μέλλον. «Ξέρετε όταν έχεις τόσα πολλά λεφτά σού γεννιέται και μια αίσθηση υποχρέωσης να δώσεις κάτι πίσω στην κοινωνία», εξηγεί και συνεχίζει «από την άλλη πρέπει να σας πω ότι δεν ήμουν πάντοτε φιλάνθρωπος. Πρέπει να έχεις πάρα, μα πάρα πολλά λεφτά για να είσαι σοβαρός φιλάνθρωπος». Για τα υπόλοιπα «διανοουμενίστικα» ενδιαφέροντά του είναι αφοπλιστικός: «Ξέρετε εγώ πάντοτε είχα ιδέες, απόψεις, αναζητούσα νέα ρεύματα και τάσεις. Απλώς δεν είχα τον χρόνο να ασχοληθώ σοβαρά με αυτά και δεύτερον και σημαντικότερο δεν με άκουγε κανείς, δεν μου έδινε μεγάλη σημασία. Τώρα επειδή έχω τόσα χρήματα και μπορώ να ασχολούμαι πολύ με αυτά τα ζητήματα και το κυριότερο οι άνθρωποι που πρέπει να ακούνε, με ακούνε περισσότερο. Ενδιαφέρον και απλό δεν είναι»;
Ο οδηγός μάς πείθει ότι δεν θα φτάσουμε ποτέ στον προορισμό μας, γιατί η διαδήλωση θα κρατήσει ώρα ακόμη. Βγαίνουμε από το αυτοκίνητο και αρχίζουμε να περπατάμε. Εχω ζήσει αρκετές σουρεαλιστικές καταστάσεις, αλλά ποτέ δεν είχα σχεδιάσει να περπατήσω μαζί με τον Τζορτζ Σόρος στην Πλατεία Συντάγματος, διασχίζοντας ένα πλήθος διαδηλωτών. Ακούω μια φωνή «κάντε κάτι για τα στέιτζ ρε…», βλέπω πρόσωπα νέων ανθρώπων με αγωνία και φόβο, χαίρομαι που δεν ξέρουν ποιος ακριβώς είναι ο 79χρονος με τον οποίο περπατάμε, γιατί δεν ξέρω ποιος θα μπορούσε να τον θεωρήσει εκπρόσωπο της παγκοσμιοποίησης, του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος και ενδεχομένως των Σκοπίων και προτιμώ να ανοίξω το βήμα μου μαζί του για να φτάσει έγκαιρα στο γεύμα του με επιχειρηματίες, άλλους συναδέλφους δημοσιογράφους και πολιτικούς. Οταν φτάνουμε καθυστερημένοι ακούγεται μια φωνή συνδαιτυμόνα «τι γίνεται ρε παιδί μου πάλι τα ίδια άρχισαν»; Επιστρέφω στην ελληνική καθημερινότητα, αλλά χαίρομαι γιατί ήπια καφέ σε μια από τις σπάνιες νησίδες τελειότητας που έχουμε σε αυτή την χώρα, το Μουσείο της Ακρόπολης, και γιατί έκανα μια κουβέντα με καφέ όχι για το τι είπε ο βουλευτής Κουκουλομάτης στον βουλευτή Μπουρδολόγο χθες σε ένα talk show, αλλά για το πώς θα μοιάζει ο κόσμος μας μετά το οικονομικό κραχ…
Οι σταθμοί
1930
Γεννιέται στη Βουδαπέστη ο Γκιόργκι Σβαρτς, υιός Ούγγρων Εβραίων. Αντιμέτωπη με την άνοδο του αντισημιτισμού, το 1936 η οικογένειά του άλλαξε το επώνυμό της σε Σόρος.
1945-1946
Στη διάρκεια του υπερπληθωρισμού, έκανε για πρώτη φορά ανταλλαγές νομισμάτων και κοσμημάτων.
1947
Μετανάστευσε στην Αγγλία, όπου σπούδασε στο London School of Economics, όπου είχε καθηγητή τον φιλόσοφο Καρλ Πόπερ.
1956
Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου εργάσθηκε ως χρηματιστής και αναλυτής σε εταιρείες της Wall Street.
1967
Επεισε την εταιρεία όπου εργαζόταν να ιδρύσει ένα υπεράκτιο επενδυτικό κεφάλαιο, με την ονομασία First Eagle.
1973
Δημιούργησε το δικό του επενδυτικό κεφάλαιο, Quantum Fund, με σκοπό να βγάλει 500.000 δολάρια σε πέντε χρόνια.
1984
Ιδρυσε το πρώτο «Ιδρυμα Σόρος» στην Ουγγαρία.
1992
Στοιχημάτισε περισσότερα από 10 δισ. στερλίνες στην πτώση της στερλίνας, αναγκάζοντας την Τράπεζα της Αγγλίας να υποτιμήσει το βρετανικό νόμισμα. Από τη συναλλαγή κέρδισε 1,1 δισ. δολάρια.
1993
Ιδρυσε το Open Society Institute για την ομαλή μετάβαση των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Εκτοτε η φιλανθρωπική του δράση έχει επεκταθεί σε 60 χώρες σε όλο τον κόσμο.
antinews