Ανάλυση και Διάλυση του Σκοπιανού Μύθου απο τον Μ.Β. Σακελλαρίου

Macedonian History,
Του Καθηγητή Μ. Β. Σακελλαρίου, π. Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών,

Οι Σκοπιανοί Ισχυρισμοί

Οι Σκοπιανοί διεκδικούν το όνομα της Μακεδονίας για τη χώρα τους και το όνομα των Μακεδόνων για τον εαυτό τους, επίσης δικαιώματα επί της ελληνικής Μακεδο­νίας με τους εξής ισχυρισμούς:

1) Το έδαφος της σκοπιανής δημοκρατίας είναι μέρος του εδάφους της αρχαίας Μακεδονίας.

2) Η αρ­χαία Μακεδονία καταλήφθηκε ολόκληρη από σλαβικά φύλα, τα οποία αναμείχθηκαν με απογόνους των αρχαίων Μακεδόνων, ενός λαού άσχετου με τους Έλληνες. Αυτοί είναι οι σημερινοί «Μακεδόνες».

3) «Μακεδόνες” είναι α) οι σλαβόφωνοι πληθυσμοί της Μακεδονίας και β) οι ελληνόφωνοι που ζούσαν στη Μακε­δονία πριν από το 1912. Aυτοί, λένε πάντα οι Σκοπιανοί, είναι απόγονοι Σλάβων που εξελλη­νίσθηκαν από τον ελληνικό κλήρο και τα ελλη­νικά σχολεία. Όλοι οι άλλοι κάτοικοι της ελληνικής Μακεδονίας είναι ξένοι και πρέπει να φύγουν.

Όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί μας οδηγούν στο ιστορικό παρελθόν. Έτσι και εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να αναδράμουμε στο παρελ­θόν,για να εξετάσουμε αν αυτοί οι ισχυρισμοί στέκουν ή όχι. Αυτό το σημείο πρέπει να υπογραμμισθεί και σε ξένους και σε Έλληνες που λένε ότι δε χρειάζεται η παρελθοντολογϊα. Το παρελθόν είναι παρόν στη σκοπιανή επιχει­ρηματολογία. Πρέπει λοιπόν να είναι παρόν και στη δική μας.

1. Τα όρια της Μακεδονίας: Η σκοπιανή δημοκρατία εκτείνεται ως επί το πλείστον εκτός Μακεδονίας. Τα βόρεια σύνορα του βασιλείου των Μακεδόνων επί Φιλίππου Β’, επί Μεγάλου Αλεξάνδρου και επί των μεταγε­νεστέρων βασιλέων περνούσαν περίπου στη γραμμή Μοναστηρίου – Δοϊράνης. Βορειότερα ήταν το βασίλειο των Παιόνων (που κατά διαστήματα ήταν υποτελές στους Μακεδόνες) και ακόμη βορειότερα το κράτος των Δαρδάνων. Τα Σκόπια βρίσκονται σε έδαφος των Δαρδανων, οι οποίοι ήσαν εχθροί των Μακε­δόνων.

2. Οι αρχαίοι Μακεδόνες και οι Σλάβοι: Οι αρχαίοι Μακεδόνες ήσαν Έλληνες. Βέβαια Ο Δημοσθένης τους αποκαλούσε «βαρβά­ρους». Αλλά αυτός ο χαρακτηρισμός δεν έχει ισχύ αξιόπιστης μαρτυρίας. Από τη μια μεριά γνωρίζουμε ότι εκφραζόταν από το Δημοσθέ­νη σε λόγους που εκφωνούσε στην αθηναϊκή εκκλησία του δήμου εναντίον του Φιλίππου. Από την άλλη μεριά έχουμε μεγάλο αριθμό αξιόπιστων μαρτυριών, που συμφωνούν οτι οι Μακεδόνες ήσαν Έλληνες. Έρευνες που διεξάγονται στο «Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊ­κής Αρχαιότητος» του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών προσκομίζουν νέες αποδείξεις της ελληνικότητας των Μακεδόνων. Είναι αποδεί­ξεις που προκύπτουν από πολύχρονες μελέτες αρχαίων κειμένων έξη χιλιάδων επιγραφών , με αντικείμενα τη γλώσσα αυτών των επιγρα­φών,τα ονόματα των 10.000 περίπου αρχαίων Μακεδόνων που έχουν καταγραφεί, και τους θεσμούς του μακεδόνικου κράτους.

Η αρχαία Μακεδονία δεν καταλήφθηκε από Σλάβους. Σλαβικά φύλα εισχώρησαν σε μερι­κές περιοχές της Μακεδονίας, και εγκαταστά­θηκαν σ’ αυτές. Η Μακεδονία παρέμεινε τμή­μα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η οποία επέτυχε να εξασθενήσει τις σλαβικές εγκατα­στάσεις μεταφέροντας Σλάβους από τη Μακε­δονία στη Μ. Ασία και Έλληνες από τη Μ. Ασία στη Μακεδονία Η χώρα παρέμεινε βυζα­ντινή, μ’ όλο που μερικά τμήματα της καταλή­φθηκαν στρατιωτικά για σύντομα χρονικά διαστήματα από Βούλγαρους (894 – 900, 979 -1018, 1195, 1205 – 1212) ή Σέρβους (1351 – 1371). Η περιοχή της θεσσαλονίκης διασώθηκε και στις πιο κρίσιμες περιστάσεις και η πόλη διατήρησε συνεχώς τη θέση της δεύτερης πό­λης του κράτους. Πριν από τη σερβική προέ­λαση σε μακεδόνικα εδάφη ο Νικόλαος Καβάσιλας εξυμνούσε την αρχαία ελληνική καταγωγή και τον συνεχώς ελληνικό χαρακτήρα της θεσσαλονίκης- Ο Μανουήλ Παλαιολόγος, κυ­βερνήτης της θεσσαλονίκης πριν φορέσει το αυτοκρατορικό στέμμα χαρακτήριζε τη Μακε­δονία «πατρίδα του Φιλίππου και του Αλεξάν­δρου».

3. Συνεχής παρουσία Ελλήνων στην τουρκο-κρατούμενη Μακεδονία: Ο ισχυρισμοί των Σκοπιανών ότι, όταν οι Τούρκοι κατέλα­βαν τη Μακεδονία, οι σημερινές ελληνικές πε­ριοχές της είχαν σλαβικό πληθυσμό και ότι οι Έλληνες που ζούσαν στη Μακεδονία ως το 1912 ήσαν Σλάβοι που εξελληνίσθηκαν, δια­ψεύδονται από γεγονότα που:

* Μαρτυρούν συνέχεια ελληνικής παρουσίας στη Μακεδονία (αλλά και μέσα στη σημερινή σκοπιανή δημοκρατία).

* Μαρτυρούν ότι τα ελληνικά σχολεία της Μακεδονίας ιδρύονταν και συντηρούνταν, όχι από κάποιο ελληνικό κέντρο, αλλά από τοπι­κές ελληνικές κοινότητες που καμμιά φορά ενισχύονταν με δωρεές και κληροδοτήματα. Αυτές οι κοινότητες και οι δωρητές και κληρο-δότες συγκροτούν ένα μέρος από τις ενδείξεις της παρουσίας ζωντανών και συνειδητών ελ­ληνικών πληθυσμών σε διάφορες πόλεις της Μακεδονίας.

Ελληνικά σχολεία:

Κατά τους αιώνες της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες δεν ήσαν κύριοι των γειτόνων λαών, αλλά στέναζαν κάτω από τον ίδιο ζυγό. Δεν ήσαν λοιπόν σε θέση ούτε να απαγορεύσουν στους γείτονες να ιδρύουν δικά τους σχολεία, ούτε να τους αναγκάζουν να στέλνουν τα παιδιά τους σε ελληνικά σχο­λεία. Τα ελληνικά σχολεία ιδρύονταν και συν­τηρούνταν από τις τοπικές κοινότητες με πολ­λούς μόχθους, γιατί οι άνθρωποι ήσαν φτω­χοί. “Οσες πόλεις απέκτησαν ελληνικά σχολεία είχαν σημαντικό ελληνικό πληθυσμό. Πολλές πόλεις και κωμοπόλεις με ελληνικό πληθυσμό δεν απέκτησαν σχολεία, γιατί δεν είχαν τα μέσα. Επειδή τα ελληνικά σχολεία συντηρού­νταν από φτωχές κοινότητες και δωρεές ή κληροδοτήματα δεν ήσαν μακρόβια. Στις αρ­χές του 19ου αιώνα, όταν τα ελληνικά σχολεία ήσαν περισσότερα από πριν, & όλη τη Μακε­δονία λειτουργούσαν είκοσι περίπου σχολεία συγχρόνως. Το καθένα από αυτά είχε μερικές δεκάδες μαθητών. Οι μη Έλληνες μεταξύ αυ­τών αποτελούσαν μια μικρή μειονότητα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι μεγάλο θράσος να λέγεται ότι οι Έλληνες Μακεδόνες είναι εξελληνισμένοι Σλάβοι.

Ελληνικά σχολεία μαρτυρούνται στην τουρ­κοκρατούμενη Μακεδονία από το 1460 ως το 1912.

• Ανώτερη μόρφωση: Η συνεχής παρουσία Ελλήνων στη Μακεδονία αποδεικνύεται όχι μόνον από την ύπαρξη σχολείων και απλών δασκάλων, αλλά και από το γεγονός ότι η Μακεδονία αφενός γέννησε λογίους, αφετέρου διάφορες μακεδόνικες κοινότητες κάλεσαν λο­γίους από άλλα ελληνικά μέρη, για να διδά­ξουν στα σχολεία τους. Λόγιοι και των δύο κατηγοριών μαρτυρούνται από την αρχή σχε­δόν της τουρκοκρατίας ως το τέλος.

Οι Μακεδόνες λόγιοι της τουρκοκρατίας συ­νέγραψαν ελληνικό έργα και έχουν δώσει απο­δείξεις των ελληνικών αισθημάτων τους. Επιλέ­γω μερικά δείγματα: Ο Ιωάννης Κωττούνιος (1572 – 1657), από τη Βέροια, καθηγητής ιταλι­κών πανεπιστημίων, με ποιήματα που συνέταξε στα λατινικά, στα ιταλικά και στα ελληνικά, προσπάθησε να κάμει γνωστή στη Δύση την κατάσταση που επικρατούσε στην υπόδουλη Ελλάδα. Ο Αναστάσιος Μιχαήλ (+ μετά το 1722), μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών του Βερο­λίνου, εξέφρασε θερμή πίστη στην Ελλάδα σε ένα από τα βιβλία του, που επιγράφεται «Βασιλικόν θέατρον». Το πρώτο νεοελληνικό έργο αναφερόμενο στην αρχαία ελληνική ιστορία, «Ιστορίαι παλαιαί και πάνυ ωφέλιμοι της περί­φημου πόλεως Αθήνης», γράφηκε από Μακε­δόνα, τον Γεώργιο Κονταρή, από τα Σέρβια, μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης (1673), έπει­τα

Αθηνών, και τέλος Σμύρνης (1690). Σε Μακε­δόνες οφείλονται επίσης τα δύο επόμενα νεοελ­ληνικά αρχαιογνωστικά έργα. Ο Γεώργιος Ζαβίρας (1744 -1804), από τη Σιάτιστα, έμπορος στη Βουδαπέστη, συνέθεσε μια «Επιτομή της Ιστο­ρίας των Ελλήνων από της πρώτης αρχής της γενέσεως αυτών ως τον θάνατον της τελευταίας βασιλίδος Κλεοπάτρας». Ο Κοζανίτης Γεώργιος Σακελλάριος (1765 – 1838) δημοσίευσε «Αρχαιο­λογία συνοπτική των Ελλήνων» (17%) και μετέ­φρασε το γαλλικό ιστορικό μυθιστόρημα «Πε­ριήγησις του νέου Αναχάρσιδος στην Ελλάδα» (1797) που έκανε τους Έλληνες αναγνώστες να κλαίνει. Και άλλοι Μακεδόνες λόγιοι συνέγρα­ψαν ή μετέφρασαν, προ του 1821, διδακτικά και ηθοπλαστικά έργα εμπνευσμένα από την αρ­χαιότητα. Ο Γεώργιος Ζαβίρας είναι επίσης συγγραφέας του πρώτου νεοελληνικού έργου με θέμα τους μετά την άλωση της Κωνσταντι­νουπόλεως Έλληνες λογίους: «Νέα Ελλάς ή Ελληνικόν θέατρον, ήτοι Ιστορία των πεπαιδευ­μένων Ελλήνων των μετά την θλιβεράν του γένους ημών κατάστασιν ακμασάντων».

• Ο μακεδόνικος Ελληνισμός της διασποράς:

Οι Μακεδόνες μιλούσαν και έγραφαν ελληνικά όχι μόνο στη Μακεδονία, αλλά και στη διασπορά, και μάλιστα εν μέσω σλαβικών πληθυσμών (στη βόρεια Σερβία, στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, στην Κροατία, στη Βοημία). Οι ίδιες κοινότητες, καθώς και οι πολυάριθμες και πολυάνθρωπες μακεδόνικες κοινότητες, στην Ουγγαρία, είχαν ακμαίο ελληνικό φρόνημα. Οι μεγαλύτερες από αυτές ανέπτυξαν αξιόλογη πνευματική δραστη­ριότητα. Τρία ελληνικά περιοδικά εκδόθηκαν από Μακεδόνες, στη Βιέννη: η «Εφημερίς» των αδελφών Μαρκιδών από τη Σιάτιστα (1790 -1979), οι «Ειδήσεις από τα Ανατολικά μέρη» του Κοζανΐτη Ευφρόνιου Πόποβιτς (1811), η «Καλ­λιόπη» του Αθανάσιου Σταγειρίτη (1819 -1821). Ο Αθανάσιος Χριστόπουλος (1772 – 1847) ο ποιητής που θαυμάσθηκε και αγαπήθηκε από τους Πανέλληνες στις αρχές του 19ου αιώνα, ήταν από την Καστοριά.

Οι εκτός Μακεδονίας εγκατεστημένοι Μακε­δόνες πρόκοψαν σε διάφορους τομείς. Μερικοί από αυτούς αναδείχθηκαν ως δωρητές και ευεργέτες. Για ποιους σκοπούς; Για ελληνικά σχολεία στις κοινότητες της ξενητειάς, στις μακεδόνικες πατρίδες τους, αλλά και σε άλλα ελληνικά μέρη. Από τους τελευταίους ας μνημο­νευθούν μερικοί: Ο Μανολάκης Καστοριανός συνέδραμε οικονομικά τη Μεγάλη του Γένους σχολή (1663) και το μετόχι του Παναγίου Τάφου στην Πόλη και ίδρυσε σχολεία στη Χίο (1661), στην Άρτα (1666), στο Αιτωλικό, στην Πάτμο (1669). Ο Ιωάννης Κωττούνιος, που αναφέρθη­κε πιο πάνω, ίδρυσε στην Πάδοθα το «Ελληνο-μουσείον», φροντιστήριο και οικοτροφείο για ελληνόπουλα (1653). Ο Κωνσταντίνος Μπέλλιος (1779 -1838), από το Λιγοτόπι, υπήρξε από τους ιδρυτές της Αρχαιολογικής Εταιρίας, μέγας ευεργέτης του δήμου Αθηναίων και του δημοτι­κού νοσοκομείου «Ελπίς». Επίσης, συνέστησε κληροδότημα με το οποίο μορφώθηκαν εκατο­ντάδες Μακεδόνων στην Ελλάδα και το εξωτερι­κό. Ο θ. Μανούσης από τη Σιάτιστα (1793-1858), από τους πρώτους καθηγητές του Πανε­πιστημίου Αθηνών, άφησε κληροδότημα για σπουδές Μακεδόνων στο εξωτερικό.

Το κείμενο είναι αναδημοσίευση από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο, τεύχος της 16ης Απριλίου 1992

[Αρχείο Σοφίας Φ.]